Sarah Thornton werd bekend met een onthullend boek over de kunstwereld, nu dook de socioloog noodgedwongen in een ander onderwerp: borsten. “We weten minder over moedermelk dan over wijn of ketchup. Waanzin.”
In 2018 had Sarah Thornton (59) een preventieve dubbele mastectomie en zonder er veel over na te denken koos ze voor een reconstructie. De verdachte cellen waren weg, maar ook haar borsten, haar kleine, licht uitgezakte borsten die twee kinderen gevoed hadden. Plots besefte ze hoe weinig ze eigenlijk wist over dat deel van het vrouwelijk lichaam – en bij uitbreiding wij allemaal. “Ik verloor het lichaamsdeel dat aan de oorsprong ligt van menselijke liefde, generositeit en communicatie”, zegt ze vanuit San Francisco via Zoom. “En in de plaats kreeg ik een artificieel substituut.”
Haar chirurg – een wat oudere man – had Thornton, ondanks haar expliciete vraag om “kleine yogatieten”, een D-cup geschonken. Ze paste niet meer in haar kleren, en haar borsten voelden niet meer als lichaamseigen, ze liep ermee tegen deurposten en mensen aan. “Een totale schok. Plots had ik morfodysforie. Mijn siliconen voelden niet vrouwelijk, zelfs niet menselijk.”
Toen ging ze nadenken over wat ze precies was kwijtgeraakt. “Ik merkte dat ik mijn borsten niet voldoende had gewaardeerd.” Thornton is niet de enige. Tieten, tetten, memmen, balkon, voorgevel: het negatief geassocieerde vocabulaire dat we ervoor hebben, spreekt boekdelen. “Toen ik mijn boek begon te schrijven, zeiden vriendinnen dat ze geen zin hadden om het te lezen. Veel vrouwen hebben negatieve associaties bij hun bovenste helft: die doet denken aan borstkanker, aan de moeilijkheden die ze hadden met borstvoeding, of aan de middelbare school, toen ze nagestaard werden omdat ze grote borsten hadden. Bij een grote boezem horen een hoop vooroordelen: je zou dom of promiscue zijn. De culturele mythes rond borsten zijn vreselijk.”
De bovenste helft van ons lichaam werd lang genoeg gekoloniseerd door het patriarchaat, zegt Thornton. Met Tits up. What our beliefs about breasts reveal about life, love, sex and society eist ze het narratief op. “De vrouwenbeweging heeft borsten genegeerd. Als symbool voor verleidelijke vrouwelijkheid en de onderdanigheid van moeders leken ze zelfs een visueel obstakel voor gelijkheid. Dus focusten feministen op baarmoeder en vagina. Ze streden voor het recht om géén kinderen te krijgen, het recht om te werken, het recht om te zijn zoals mannen. Misschien was dat toen nodig. Maar intussen is het bijna 2025, hoog tijd om het vrouwenlichaam te herwaarderen.”
“Tijdens de vier jaar dat ik onderzoek deed voor Tits up, was ik permanent verbaasd over wat ik allemaal niet wist. Het is waanzin: we weten meer over wijn of ketchup dan over moedermelk, terwijl de mensheid niet zou bestaan zonder. Tepels zijn zo belangrijk voor de menselijke evolutie dat embryo’s tepels krijgen nog voor er sprake is van seksuele differentiatie. Vanuit evolutionair oogpunt zijn tepels veel belangrijker dan vagina’s en penissen.”
Toch is er weinig respect voor de borst, en dat komt grotendeels door de seksualisering ervan, opvallend genoeg een redelijk recent fenomeen. “De seksualisering van de vrouwenborst is het gevolg van de fetisj van een aantal Franse koningen”, zegt Thornton. “De erotische borst is namelijk de ongebruikte borst: als een baby er voortdurend aan zuigt, kan ze niet voor de man of de minnaar zijn. Tijdens de renaissance begon de aristocratie in Frankrijk het voeden te delegeren. De opkomst van de min – en in de 20ste eeuw de populariteit van poedermelk – was essentieel voor het erotiseren van de borst. Opmerkelijk genoeg bungelt Frankrijk vandaag nog steeds helemaal onderaan als het om borstvoeding gaat.”
“In ieder geval: de seksuele voorkeur van Franse koningen raakte wijdverspreid toen de Franse cultuur geëxporteerd werd. Net zoals de kunstwereld van Parijs naar New York verhuisde, sijpelde de Franse cultuur Hollywood binnen. Voor de Tweede Wereldoorlog waren benen veruit het meest tot fetisj gemaakte deel van een vrouwenlijf – de filmstudio 20th Century Fox liet de benen van actrice Betty Grable zelfs verzekeren voor een miljoen dollar. Maar begin jaren 50 werden borsten – en niet alleen die van Marilyn Monroe of Jane Mansfield – de meest sexy sterren in de cinema.”
De tietenwereld
Voor haar onderzoek gebruikte Thornton dezelfde werkwijze en structuur als voor haar bestseller Seven days in the art world (vertaald als Art. Achter de schermen van de kunstwereld). “Voor Art deed ik research op zeven belangrijke locaties, zoals de kunstbeurs of de veiling. Net zoals kunst in een veilinghuis niet dezelfde betekenis heeft als in een les kunstkritiek of op de Biënnale van Venetië, betekenen borsten iets heel anders in een stripclub dan in een ontwerpstudio voor beha’s of in een moedermelkbank. Ook bij Tits up werden de verschillende locaties de hoofdstukken. Daarom was mijn bijnaam voor het boek Five days in the titty world.”
Thornton onderzocht de betekenis van borsten in de stripclub, de melkbank, de plastische chirurgie, de mode en in een wat vagere ‘spirituele’ context. “Sekswerkers begrijpen borsten vanuit mannelijk perspectief. Ze kennen als geen ander de mythe dat vrouwen borsten hebben om mannen aan te trekken. Zij zijn professionele manipulators van het mannelijke verlangen.”
Tijdens uw veldwerk botste u op uw eigen vooroordelen.
“Als socioloog moet je openstaan voor de gemeenschap die je bestudeert, maar in de stripclub had ik het soms echt moeilijk. Toen er vrouwen over het podium paradeerden op ‘Girls, girls, girls’ van Mötley Crüe en er een fikse korting op een lapdance werd aangekondigd, vond ik dat echt mensonterend.”
Performancekunstenaar Annie Sprinkle voert haar ‘Bosom ballet’ op. — © aeroplastics Brussel
“Maar ik sprak ook met enkele van de belangrijkste activisten die strijden voor de rechten van sekswerkers, en zo werd ik overtuigd lid van het ‘sekswerk is werk’-kamp. Ik interviewde bijvoorbeeld Carol Leigh, de prostituee die de term ‘sekswerk’ introduceerde. Heel belangrijk, want woorden vormen de werkelijkheid. Termen als ‘prostituee’ en ‘hoer’ zijn beladen met oordelen, ze doen denken aan promiscuïteit, zonde en misdaad. En door het over sekswérk te hebben, kun je het hebben over arbeid en rechten.”
“Bovendien is het belangrijk dat sekswerk geschrapt wordt uit het strafwetboek – iets wat België goed begrepen heeft – want als sommige vrouwen hun lichaam niet mogen verkopen, dan is niemand van ons écht de eigenaar van haar lichaam.”
Het transactionele karakter van sekswerk is wijder verspreid dan we doorgaans denken.
“Er zijn veel grappen die hinten op het transactionele karakter van seks. Dat je een pijpbeurt krijgt op je verjaardag, is bijvoorbeeld een veelvoorkomende mop in Amerika, alsof het een cadeau is. We leven nu eenmaal in een materiële wereld en menselijke interactie staat niet los van het kapitalisme.”
We kiezen ervoor om dat transactionele karakter te negeren als het gaat over een romantische relatie, terwijl we het wel veroordelen in sekswerk.
“Onze cultuur zit vol dubbele standaarden. Hetzelfde bij cosmetische chirurgie. Een borstreconstructie vinden we aanvaardbaar, overlevers van borstkanker kunnen op veel empathie rekenen, maar een vrouw met een borstvergroting botst op allerlei vooroordelen. Borstverkleiningen zijn dan weer min of meer oké. Het is een belachelijk kluwen van waardeoordelen.”
“Zelf denk ik: er wordt al zo veel geoordeeld over vrouwenlichamen, laten we elkaar gewoon wat vrijheid gunnen. We moeten echt proberen om níét te oordelen over de persoonlijke keuzes die vrouwen maken, ook al is dat niet gemakkelijk. Ik was ook tegen plastische chirurgie voor ik zelf onder het mes ging.”
“Ik geloof in keuzes maken die goed zijn voor de groep, maar we hebben ook het recht om keuzes te maken die goed zijn voor het individu. Voor de groep is het misschien beter dat er geen esthetische standaarden zijn, en dat er meer diversiteit is. Anderzijds: als een vrouw zich bezwaard voelt door een bepaald lichaamsdeel, wie ben ik dan om te oordelen als zij dat laat aanpassen? Ik ben pro-choice over alles, ook in de discussie over poedermelk. Je hoort geregeld: ‘Mijn god, haar kind is al twee en ze geeft nog steeds borstvoeding, wat is er mis met die vrouw?’ Maar evengoed: ‘Die arme baby heeft niet één milliliter borstmelk gekregen.’ Laten we elkaar toch alsjeblieft die keuzevrijheid gunnen. Als we stoppen met oordelen over de kleine dingen, kunnen we de krachten bundelen over de grote dingen. Dat zal de vrouwenbeweging vooruithelpen.”
U vond het zelf niet gemakkelijk om borstvoeding te geven.
“Ik kom uit een ‘blijf fit, eet gezond’-huishouden van de jaren 70. In mijn ogen is kunstmelk synthetisch voedsel. Ik vond het dus mijn morele plicht om borstvoeding te geven, maar ik heb mezelf wel moeten dwingen. Want ik had ook het feministische idee dat het je vrijheid beperkt. Simone de Beauvoir zag borstvoeding als slavernij. Dat gaat wat ver, maar ik begrijp het wel, want zo voelde het soms. Achteraf wou ik dat ik er meer van had genoten, want het is ook prachtig.”
“Een van de problemen met borstvoeding is dat we worden grootgebracht in een cultuur waarin het idee heerst dat we borsten hebben om mannen aan te trekken. We zijn vervreemd geraakt van het feit dat we dieren zijn. Maar dan beval je en plots – tadaa – hebben je borsten een nieuwe taak. Al was kinderen voeden natuurlijk de oorspronkelijke functie – de énige functie. Het is heel moeilijk om die mentale switch te maken. Borstvoeding is grotendeels een psychologische aangelegenheid. Je moet ontspannen zijn om de melk te laten stromen, want een baby is een emotionele spons: als jij onrustig bent, wordt hij dat ook. Die vicieuze cirkel van stress maakt borstvoeding heel moeilijk. En het is een emotionele marteling het gevoel te hebben dat je een huilende hongerige baby niet kunt geven wat hij nodig heeft.”
Zelf had u het omgekeerde probleem: u had te veel melk.
“Ja. Ik voelde me een freak, en zo werd ik ook behandeld door de dokters. Als ik had geweten dat er zoiets bestaat als een melkbank, had ik mijn melk kunnen doneren en er een beter gevoel aan overhouden. Ik had de hele neonatale afdeling kunnen voeden. (lacht)”
U interviewde een vrouw wier baby kort na de geboorte overleed. Zij doneerde haar melk.
“Een mooi verhaal. Ze koos ervoor melk te doneren als eerbetoon aan haar zoon, en zo andere kwetsbare baby’s te helpen. Tijdens het schrijven voelde ik mijn houding ten opzichte van mijn lichaam en mijn borsten veranderen. Dat is ook mijn hoop voor vrouwen, of mannen, die Tits up lezen: dat ze een diepere appreciatie krijgen voor dit belangrijke lichaamsdeel, maar ook voor de vrouw, en haar bijdrage aan de evolutie. Want we worden steeds weggelaten uit het verhaal.”
“In Harari’s boek Sapiens staan amper vijf bladzijden over vrouwen. Borsten of lactatie worden niet eens vermeld. Dat soort grote ‘geschiedenis van de mensheid’ is eigenlijk een geschiedenis van de man. Vrouwen worden genegeerd. Geen wonder dat het alleen over competitie en vechten gaat. Terwijl er aan de mensheid toch ook een heel andere kant is: communicatie, en afhankelijkheid en liefde.”
Daarvan zijn melkbanken een mooi voorbeeld.
“Het is een bewijs van onze beschaving, burgerzin en gemeenschapszin. In een melkbank worden klasse, ras en politieke voorkeur onzichtbaar – heel belangrijk in een tijd waarin we politiek zo verdeeld zijn.”
We moeten het nog over tepels hebben.
“Zeker! Als ik een lezing geef, vraag ik altijd wie de beroemdste topless man ter wereld is. En altijd klinkt het: Michelangelo’s David. Maar dat klopt niet: Jezus Christus en Boeddha zijn de beroemdste mannen met blote bast. Hun naaktheid wordt gezien als een bewijs van hun universaliteit, hun authenticiteit, hun eerlijkheid. Hun borst is heilig. De vrouwenborst daarentegen wordt gezien als profaan en moet bedekt worden.”
In 2004 was er Nipplegate. Toen kreeg Janet Jackson de schuld, nu zijn mensen kwaad op Justin Timberlake. Is er toch iets aan het veranderen?
“In die tijd kregen vrouwen automatisch de schuld. Dat is anders sinds MeToo. Persoonlijk denk ik dat het hele spektakel gepland was – wie draagt nu zo’n tepelring onder haar kleren als ze niet verwacht dat die gezien zal worden? Waarschijnlijk had ze al die negatieve reacties niet verwacht en was het een inschattingsfout, want ik zie Janet Jackson nu niet meteen als een ‘free the nipple’-activist.”
“Toen ik aan dit boek begon, begreep ik de ‘free the nipple’-beweging niet zo goed. Het leek een frivoliteit voor jonge vrouwen met pronte borstjes. Maar hoe meer research ik deed, hoe meer ik besefte hoe fundamenteel het is. Dat vrouwen hun tepels moeten bedekken en mannen niet is een wezenlijke ongelijkheid. En als we niet proberen om daar iets aan te veranderen, zullen we voor eeuwig de tweede sekse blijven.”
via De Standaard
December 10, 2024 at 06:19PM
No comments:
Post a Comment