In Homs komen Syrische vrouwen op straat voor hun rechten. Nu ze van Assad af zijn, laten ze niemand toe hen de les te spellen. “Het is te vroeg om niet optimistisch te zijn”
Woensdagavond, het Kuwatliplein in Homs. Aya Zayn (26) heeft nooit eerder betoogd. Nu staat ze met een groep van een twintigtal vrouwenactivisten tussen duizenden feestvierende mensen. Ze was nerveus om hier te staan, geeft ze toe. “De meeste mensen in mijn familie zijn door Assad vermoord of op de vlucht gejaagd”, zegt ze. “Onder Assad konden we niet betogen, maar op dit moment van bevrijding moeten we opkomen voor onze rechten als vrouw. Zodat het de goede kant uitgaat.”
Aya Zayn. — © Kasper Goethals
Ze protesteert naar aanleiding van de uitspraken van Obaida Alarnaoot, de woordvoerder van Hayat Tahrir al-Sham (HTS). Die verkondigde dat vrouwen niet “psychologisch geschikt” zijn voor bepaalde rollen, zoals die van minister van Defensie of soldaat. “Hij zei dat vrouwen zich het best beperken tot lesgeven of zorgtaken”, zegt Zayn. Vlakbij schiet een HTS-soldaat zijn wapen leeg naar de avondlucht. Zayn laat zich niet afleiden door de luide knallen. “Ik deed een oproep om te protesteren op Instagram. Veel mensen reageerden.” Ze wijst op anderen rond haar. “De meesten hier ken ik niet.”
Het is een kleine, maar bonte mix actievoerders. Een groepje jonge mannen met blozende gezichten houdt slogans vast met een knipoog naar de Iraanse revolutie. “Syrische vrouwen, revolutie, vrijheid.” Een meisje met blonde krullen en een neuspiercing wil zelf haar lot kunnen bepalen. “De Syrische vrouw: activist, rechter, arbeider, dokter, intellectueel, politiek analist, wie ze maar wil zijn”, staat op haar papiertje. Een vrouw met een boerka wijst voorbijgangers speels op de eerste vrouw die belangrijk was in hun leven. “Wat doet je moeder? Is zij geen rolmodel?”
Geen tweede Afghanistan
Tijdens het interview met Zayn komen nogal wat mannen fronsend luistervinken. De betogers wekken evenveel nieuwsgierigheid als spot. “Sommige voorbijgangers zeggen: vrouwenrechten? Hebben mannen dan geen rechten?” Zayn lacht. “Anderen vragen of we dan willen dat vrouwen vechten. Daarop zeg ik: waarom niet? Veel vrouwen hebben gevochten in de revolutie. Ook vanuit islamitisch perspectief hebben vrouwen rechten. Hadija, de vrouw van Profeet Mohammed had eigen bedrijven waarmee ze hem hielp.” Zayn is soennitisch moslim. “Ik begrijp dat velen islam als het antwoord op Assad zien, omdat hij zoveel moslims onderdrukt heeft. Ik denk alleen dat we ook de toekomst van vrouwen in Syrië moeten garanderen.”
Vooral in het Westen wordt druk gespeculeerd over de rechten van vrouwen in het nieuwe Syrië. HTS en andere rebellengroepen die de macht overnamen, hebben conservatieve en islamistische overtuigingen. Maar Syrië is Afghanistan niet. De samenleving is hoger opgeleid en heeft een lange culturele traditie van vrouwelijke leiders. En HTS lijkt dat te beseffen, ondanks haar worsteling met het thema. “Mijn uitspraken werden uit de context gehaald”, zegt Alarnaoot in een interview met De Standaard en NRC. “Vrouwen mogen wel minister worden in de regering.”
Bij BBC bevestigde HTS-medewerker Ahmad Dalati dat vrouwen het recht zullen hebben om hogere posities in te vullen in de regering. Dat is volgens Dalati “niet onderhandelbaar”. Zayn en de andere vrouwenactivisten beschouwen het als een overwinning. Na haar protestactie kreeg Zayn een aantal intimiderende berichten van mensen op Instagram. Een extremistische islamist belde haar zelfs op om haar uit te schelden. “Lol”, schrijft ze op Whatsapp. “Ik weet dat vrouwenhaat niet zal resoneren bij de Syrische bevolking.”
Alle vrouwen die we spreken in Homs en Damascus geven de transitieregering het voordeel van de twijfel. In een interview met BBC bevestigt HTS-leider Mohammed Al-Golani dat hij van Syrië geen tweede Afghanistan wil maken. “De landen zijn erg verschillend, met andere tradities. Afghanistan is een tribale samenleving. In Syrië heerst een heel andere mindset.” De Syrische vrouwen vormen de grote meerderheid van de bevolking, nadat miljoenen mannen waren gevlucht voor de verplichte legerdienst. Zij werden net zo goed gebombardeerd, opgesloten en gemarteld door Assad als de mannen. En zij verloren net zo goed hun geliefden.
‘Fucked up’
Fucked-up generatie
Dinsdag, de middag voor de betoging. In een koffiehuisje in het centrum van Homs zitten jongeren druk te babbelen. In de rokerige ruimte zitten vooral vrouwen, met en zonder hoofddoek. Daiana Alrajab (32), Azza (34) en Farah Konakji (30) – twee zussen – en een vierde vrouw die niet met haar naam in de krant wil, lurken aan een waterpijp. Geen van hen is getrouwd. “Omdat er niet genoeg mannen over zijn in Syrië”, zeggen ze. “Vroeger kwam ik niet buiten, ik wilde de vernietiging die Assad had aangebracht aan de stad niet zien. Sinds de bevrijding kom ik weer buiten. We zijn volkomen overweldigd. We knijpen elkaar nog altijd in de arm”, zegt Azza. “Het is alsof je verhuist van een oud huis naar een nieuw, natuurlijk is het een chaos en is er veel poetswerk, maar we kijken ernaar uit.”
Daiana Alrajab (links) en Farah Konakji (rechts). — © Melvyn Ingleby
De vrouwen zijn welgestelde Syriërs, ze laten hun lange haar onbedekt en zijn al jaren fervente tegenstanders van het Assad-regime. Azza, die voor de Verenigde Naties werkt, zat drie keer in de gevangenis. De laatste keer zat ze drie maanden vast en werd ze beschuldigd van terrorisme, vanwege kritische Facebook-berichten. Haar zus Farah is een influencer met 200.000 volgers op Instagram, die grappige filmpjes maakt over haar grofgebekte Arabische moeder en haar bezoekjes aan Parijs. Alrajab werkt voor de Syrische Rode Halvemaan. Haar vader runde een ziekenhuis dat in 2011 werd gebombardeerd omdat er rebellen verzorgd werden. “Het ziekenhuis had machines voor kankerbehandeling die uniek waren in het Midden-Oosten. Iedereen is bang voor verandering, maar niets kan erger zijn dan Assad.”
De vrouwen werden de voorbije week al aangesproken door rebellen met de vraag om hun haar te bedekken. “We zeiden dat we dat niet zouden doen en dat het niet hoeft van de nieuwe regering. Toen dropen ze af”, zegt de vierde vrouw. “Sommige rebellen hebben dertien jaar opgesloten gezeten in een conservatieve mannenwereld. Natuurlijk is het overweldigend om plots verschillende soorten vrouwen te zien”, zegt Azza. Ze spreekt van een episch moment en wil net als haar vriendinnen de bevrijdingsdatum van 8 december laten tatoeëren. “We dachten lang dat wij de fucked up generatie waren, de helft van ons leven was oorlog. Nu zien we dat we de gezegende generatie zijn. Al sinds de jaren 70 en 80 wachten ze op dit moment, wij zijn de generatie die de bevrijding meemaakt.”
Vrouwen achteraan
De vrouwen hebben opnieuw met elkaar afgesproken op de dag van de viering. De energie op het Kuwatliplein in Homs is anders dan bij het vrijdaggebed in Damascus. Homs staat bekend als de hoofdstad van de revolutie. Van 2011 tot 2014 werd er intensief gevochten van straat tot straat. Hele woonwijken werden met de grond gelijkgemaakt. Assad dropte hier duizenden illegale vatenbommen die uiteenspatten in duizend stukjes en mensen levenslang verminkten. Toch bleef de stad rebels. Je ziet het aan de revolutievlaggen overal, die niet net uit de printer gerold zijn, maar jarenlang onder plinten en matrassen gekoesterd en verstopt werden. “Dit is Homs, zegen zijn helden”, schreeuwt de menigte op het plein in koor. “Syrië is vrij!”
“Nu het regime gevallen is, zijn we nergens bang voor.” — © Al-Baraa Haddad
Farah, Alrajab en de vierde vriendin kijken naar groen en rood vuurwerk vanaf de eerste verdieping van een koffiebar aan het plein. Azza staat ergens op het plein en is mee aan het protesteren voor vrouwenrechten. De vierde vriendin wijst naar de kleurschakering op het plein. Aan het podium vooraan is de massa zwart: dat zijn de donkere haren van de mannen. Daarachter zie je een witte band: dat zijn de vrouwen, netjes gescheiden van de mannen. Onder het raam van het café, is het een kleurrijke mix: dat zijn de families. “Ik had het graag anders gezien, maar het is veel beter dan vroeger. Onder Assad kwamen we een paar minuten betogen, tot iemand signaleerde dat de veiligheidsdiensten er waren. Dan renden we allemaal weg.”
Azza en Farah’s moeder, Samah Fares, over wie Farah virale filmpjes maakt op Instagram, is er ook bij. “Bonjour, bonjour”, zegt ze met twinkelende blik. “HTS heeft gezegd dat vrouwen geen minister van Defensie kunnen zijn. Wat een gebrek aan verbeelding. En wie zegt dat we dat willen? Vrouwen kunnen veel meer dan dat. Nu het regime gevallen is, zijn we nergens bang voor. We waren overal bang voor, nu zijn we nergens bang voor.” Ze trekt aan onze mouw. “Kom, ik breng je naar het protest. We gaan Azza zoeken.” De kleine vrouw raast door de menigte en duwt zonder schroom verbaasde rebellen en ballonnenverkopers opzij. “Het klopt, Al-Golani was vroeger bij Al-Qaeda, maar nu praat hij verstandig. Ik denk dat hij weet waar hij mee bezig is. En wat een knappe man! Ik zou mijn man in een minuut verlaten.”
We komen aan bij Azza en de rest van de betogers. Moeder Fares houdt haar eigen papier omhoog: “Ga je aan je moeder vertellen dat ze niet de baas mag spelen?” Azza draagt een rode keffiyeh rond haar hals, haar haren los en donkerrode lippenstift. Ze staat naast de vrouw in boerka. Op Azza’s bord staat: “Een vrouw is duizend mannen waard.” Ze stoort zich aan speculaties over een taliban 2.0, met name in westerse media, die op weinig kennis van zaken gebaseerd zijn. “De grond van Syrië is niet geschikt voor bepaalde zaadjes”, zegt Azza. “Misschien zal er geprobeerd worden hier en daar wat te planten, maar de boom van de fundamentalistische islam zal hier niet groeien.” Wie Assad niet heeft meegemaakt, heeft geen recht om Syrische vrouwen naïef te noemen, zegt ze. “Gun ons een moment van hoop, het is veel te vroeg om niet optimistisch te zijn.”
via De Standaard
December 20, 2024 at 01:17PM
No comments:
Post a Comment